Meer onderzoek nodig voor juiste maatregelen

Klimaatverandering zet gezondheid onder druk

Veel wetenschappers zijn ervan overtuigd dat klimaatverandering grote effecten heeft op de gezondheid van mensen. Hogere temperaturen en meer regenval kunnen voor extra hittestress, watergerelateerde ontstekingen en dodelijke infectieziekten zorgen. Toch is er nog veel onderzoek nodig om duidelijke conclusies te kunnen trekken en in te spelen op het probleem.

Het volledige artikel verschijnt in het tijdschrift Deltas in Times of Climate Change (december 2010), een uitgave van de Conferentie Deltas in Times of Climate Change in samenwerking met Change Magazine

Door Jaco Boer

De hittegolf van 2003 leidde tot 15.000 extra sterfgevallen in Frankrijk, en ook in Nederland lag het sterftecijfer hoger dan normaal. De publieke opinie in Frankrijk oordeelde achteraf dat de politiek had moeten ingrijpen. 

Links: overzichtskaart. De dieprode plekken zijn 10 graden warmer in 2003 dan in 2001, voornamelijk in Zuid- en Oost-Frankrijk. Klik op de kaart voor een vergroting.

Hittestress is in grote delen van de wereld één van de zichtbaarste effecten van klimaatverandering op de volksgezondheid volgens wetenschappers. Maar de precieze effecten van klimaatverandering op ons welbevinden zijn diffuser dan we op het eerste gezicht denken. Een warmer klimaat heeft namelijk ook gezondheidsvoordelen: tijdens mildere winters sterven er minder mensen.

Te weinig aandacht bij gezondheidsinstellingen

"We weten simpelweg nog te weinig over dit onderwerp. Bij regeringen en gezondsheidsinstellingen is er ook vaak amper aandacht voor", aldus professor Pim Martens, mede-hoofdredacteur van de International Journal Ecohealth en wetenschappelijk directeur van het International Centre for Integrated Assessment and Sustainable Development (ICIS) aan de Universiteit van Maastricht. In de laatste jaren ziet hij de belangstelling van burgers voor het onderwerp wel langzaam toenemen. "Afgelopen voorjaar was er in delen van Europa weer sprake van een hittegolf. Dan zie je in de publieke opinie dat de politiek wordt opgeroepen om het probleem serieus te nemen en er iets aan te doen."

Bangladesh extra kwetsbaar

Toch vallen de problemen in ontwikkelde landen in het niet vergeleken met de zorgen over de snelle opkomst van dodelijke infectieziekten als cholera en malaria in Azië en Afrika. Ali Shafqat Akanda van de Tufts University in Medford USA heeft veel onderzoek gedaan naar de verspreiding van cholera in Bangladesh. Er zijn twee uitbraakpieken per jaar: in het droge én in het natte seizoen. Oprukkend zeewater in de delta zorgt in het droge seizoen voor ideale omstandigheden voor de cholera-bacterie. De overstromingen in het natte seizoen verspreiden de bacterie vervolgens over een nog groter gebied.

Hogere temperaturen en meer zonuren door klimaatverandering kunnen ook zorgen voor:

* uitbraak van ziekteverwekkers in plassen en meren, en de groei van micro-organismen in opgewarmd zee- en rivierwater;
* een langere actieve periode van insecten die infectieziekten overbrengen. De snelle opmars van de ziekte van Lyme wordt in verband gebracht met de opwarming van de aarde;
* nieuwe ziekten die eerder alleen in warmere of nattere streken voorkwamen, en die nu opschuiven door verandering in temperatuur of regenval in een land. Portugal vreest voor de introductie van gele koorts.

Die omstandigheden maken het land extra kwetsbaar voor klimaatverandering. "Steeds meer wetenschappers geven aan dat we vaker en intensiever last gaan krijgen van water-overlast en droogte. Het verspreidingsseizoen van cholera kan daardoor worden verlengd. Ook zullen er nieuwe bacteriesoorten opduiken", vertelt Akanda. Maar er valt wel iets te doen aan deze dreiging. "Waarschijnlijk kun je in het droge seizoen met extra toevoer van zoet rivierwater uit het achterland de verspreiding van de ziekte in het droge én het natte seizoen tegengaan." Ook een betere gezondheidszorg en schoon drinkwater helpen bij het terugdringen van de dodelijke ziekte.

Sommige wetenschappers opperen zelfs dat de klimaatverandering rijke landen misschien kan aansporen om extra geld beschikbaar te stellen voor betere voorzieningen in de armere landen. Akanda kan zich daar wel in vinden. Daarnaast is het essentieel om de complexe samenhang tussen klimaatvariabelen en gezondheidsproblemen beter te kunnen begrijpen. "We weten daar gewoon nog te
weinig vanaf."

Contact

Pim Martens, ICIS Universiteit van Maastricht
p.martens(at)maastrichtuniversity.nl

Ali Shafqat Akanda, Tufts University Medford USA
shafqat.akanda(at)gmail.com

Oproep om volksgezondheid bij de klimaatonderhandelingen op de kaart te zetten

Midden november hebben verscheidene medische vakbladen wereldwijd gezondheidsprofessionals aangesproken om gezondheidsproblemen bij klimaatonderhandelingen op de kaart te zetten. In een editoral uit het Britisch Medicin Journal waarschuwen Robin Stott en Ian Robert dat de koppeling tussen klimaat- en gezondheidsbeleid niet uit het oog mag worden verloren. De auteurs schreven het stuk namens de Climate and Health Council. Als er geen radicale emissiereductie komt, kan dat leiden tot wereldwijde gezondheidsproblemen, stellen ze.

De auteurs beweren daarbij dat de verschuiving naar een economie met weinig CO2-uitstoot "de volgende grote bevordering van de volksgezondheid kan worden." Zo stellen ze bijvoorbeeld dat een economie met weinig CO2-uitstoot ook minder fijnstof in de lucht betekent, en een grotere noodzakelijkheid van fysieke activiteit. Een dieet met weinig CO2-uitstoot (in het bijzonder het eten van vlees) en meer beweging zal leiden tot minder kanker, overgewicht, diabetes, hartproblemen en zelfs depressies.

Ook vinden ze dat gezondheidsprofessionals wereldwijd de verantwoordelijkheid hebben om gezondheid op de kaart bij klimaatonderhandelingen te zetten. "Een reactie op klimaatverandering kan de belangrijkste uitdaging voor gezondheidsprofessionals worden", zeggen ze. "We nodigen collegas wereldwijd uit om zich bij ons te voegen om dit gezondheidsprobleem van de 21e eeuw aan te pakken."

Meer informatie over de Climate and Health Council staat op www.climateandhealth.org

30 november 2010

De artikelen van Change Magazine worden door onze eigen redactie vervaardigd.
U kunt zich gratis abonneren op Change Magazine. Het volgende nummer ontvangt u zonder kosten in de brievenbus.

Zoekwoorden: gezondheid, infectieziekten, bacteriën, droog seizoen, nat seizoen